طی خبری به نقل از نشریه Economist اعلام کردیم که دیجی کالا با ارزش تقریبی ۱۵۰ میلیون دلار برترین شرکت اینترنتی ایران است و در پشت آن نیز کافه بازار با ارزش ۸ میلیون دلار، رتبه دوم را به خود اختصاص داده است.

پس از انتشار این گزارش در میان کاربران سؤالات بسیاری مبنی بر چگونگی ارزش گذاری این مجموعه ها و معیار های سنجش موفقیت آنان مطرح شد. در همین رابطه بر آن شدیم تا تحقیقات بیشتری را بر روی این موضوع به عمل آوریم.

پس از اندکی پرس و جو متوجه شدیم که آمار مربوط به کشور ایران از طریق آقای محسن ملایری، بنیانگذار مرکز شتابدهنده استارت آپ های ایران، در اختیار مجموعه Startup World قرار گرفته و سپس به دست اکونومیست رسیده است.

متنی که در ادامه می خوانید توضیحات محسن ملایری در رابطه با نحوه ارزش گذاری مجموعه ای همچون دیجی کالا است که دیدگاه وی را با قلم خودش در رابطه با اعلام نرخ ۱۵۰ میلیون دلار شرح می دهد.

حتی اگر نرخ دلار مبادلاتی را هم حساب کنیم هنوز ۱۵۰ میلیون دلار خیلی زیاد است برای اینکه یک شرکت تجارت الکترونیک طی چند سال به این ارزش برسد؛ آن هم در ایران!

دیروز خبر معرفی ۳ شرکت پرارزش اینترنتی ایران که درگزارش جهانی استارتاپ ها منتشر شده بود و در اکونومیست وتک کرانچ بازنشر داشت، به سرعت در شبکه های اجتماعی پیچید و واکنش های متفاوتی را به همراه داشت.

در این گزارش به شرکت دیجی کالا با ارزش ۱۵۰ میلیون دلار (نزدیک به ۴۵۰ میلیارد تومان) بعنوان با ارزش ترین شرکت اینترنتی ایران اشاره شده است. نکته اینجاست که این ارزشگذاری کاملا تخمینی و بر اساس داده های فعالان فضای استارتاپ در ۵۰ کشور دنیا جمع آوری شده است و اطلاعات تخمینی از کشور ایران توسط من در اختیار Startup World Report قرار گرفت.

مجموعه های بسیاری هستند که بطور تخصصی به ارزشگذاری شرکتها می پردازند. اکثر این مجموعه ها در ایران، ارزشگذاری را با روش های رایج مانند DCF و غیره و اکثرا با ارزشگذاری بر روی دارایی های مادی (زمین، ساختمان، ماشین آلات و …) و تا حدودی غیرمادی انجام می دهند. شاید اگر شما کسب و کار «اینترنتی» خود را نزد این شرکت ها ببرید، ارزش زیادی بر روی آن نگذارند.

با انقلابی که فناوری اطلاعات بخصوص اینترنت و موبایل در فضای کسب و کار ایجاد نموده، فرآیند ارزشگذاری شرکت ها نیز تغییر کرده است. اکنون با ظهور صندوق های سرمایه گذاری کارآفرینی (Venture Capital) در ایران مانند شرکت سرآوا، که بطور تخصصی بر روی کسب و کارهای اینترنتی سرمایه گذاری می نمایند، روش ها و الگوهای موفق جهانی برای ارزشگذاری این نوع شرکت ها کم کم در کشور مورد استفاده قرار گرفته است.

مقایسه با بازارهای مشابه

«ایران سیلیکون ولی نیست!» این واکنش دیروز یکی از کاربران در شبکه های اجتماعی بود. ولی شاید نگاهی به بازارهای نوظهور مانند ترکیه، برزیل، روسیه و هند بتواند شاخص خوبی برای مقایسه ارزش استارتاپ های مشابه در ایران باشد. بیایید کشور ترکیه را انتخاب کنیم که تقریبا وضعیت مشابهی به لحاظ جمعیت، فرهنگ، سطح تحصیلات و نفوذ اینترنت و موبایل (البته نه پهنای باند) دارد. در ترکیه بیشترین حجم بازار تجارت الکترونیک در اختیار شرکت هپسی بورادا است. این شرکت در سال ۲۰۱۱ با فروش تقریبی ۲۶۰ میلیون دلار در سال (تقریبا ۲ برابر فروش دیجی کالا) توسط یکی از صندوق های سرمایه گذاری معتبر مورد راستی آزمایی (Due Diligence) قرار گرفت و حدود یک میلیارد دلار (تقریبا ۷ برابر ارزش تقریبی فعلی دیجی کالا) ارزشگذاری شد.

بدون شک فاکتورهای کلان و خرد بسیاری وجود دارند، که ارزش قیاسی پایین تر دیجی کالا نسبت به هپسی بوراردا را توجیه می کنند. از ریسک محیط کسب و کار، و رتبه ایران در Doing Business گرفته تا میزان تکنولوژی بکار رفته در هر یک از شرکت ها. ولی تاثیر منفی این شاخص ها تا چه حد می تواند ارزش دیجی کالا را در مقایسه نسبی با هپسی بوراردا کاهش دهد؟

کمبود آمار و اخبار شفاف

عدم وجود آمار و اخبار شفاف از سرمایه گذاری ها و ارزشگذاری شرکت ها نه تنها باعث ایجاد شک در پذیرش این ارقام می شود، بلکه باعث عدم رشد بازار و باور به ظرفیت هایی که این صنعت می تواند برای ایران به همراه داشته باشد نیز می گردد. اگر چه محافظه کاری شرکت ها و صندوق های سرمایه گذاری کارآفرینی در کشور، که از فضای فرهنگی و کسب و کاری کشور نشئت می گیرد، قابل درک است، اما باید تمامی بازیگران این حوزه با درک فرصت هایی که وجود آمار و اخبار می تواند به همراه بیاورد، فضای کشور را برای انتشار و تهیه آنها آماده نمایند.

تلاش من برای حضور ایران در این گزارش جهانی، با استفاده از اطلاعاتی انجام شده است که در اختیار داشته ام. شکی نیست که امکان وجود شرکت های اینترنتی با ارزش بیشتر از شرکت های دوم و سوم (کافه بازار و شبکه تبلیغات) در ایران وجود دارد. اما نکته قابل توجه اینجاست که استارتاپ ها هم مانند بازیکنان فوتبال تا زمانی که معامله ای روی آنها انجام نشود، ارزش واقعی خود را بروز نمی دهند. اخبار غیر رسمی از گوشه و کنار نشان می دهد سرمایه گذاری هایی روی کافه بازار و ای نتورک اتفاق افتاده که در فرآیند ارزش گذاری، قیمت کنونی آن ها را رقم زده است.

سرآغاز انقلاب کسب و کارهای اینترنتی در ایران

کسب و کارهای فناوری اطلاعات در ایران وارد فصل جدیدی شده اند و این تاثیر که از تحولات ناشی از اینترنت و موبایل حادث می شود، بر بقیه فضای کسب و کاری کشور نیز موثر خواهد بود. نگاهی به گزارش جهانی استارتاپ ها نشان می دهد در میان ۵۰ کشور مورد بررسی، ایران در رتبه ۳۸ ام قرار دارد. این رتبه نه چندان راضی کننده، مدیون ارزش تخمینی ۱۵۰ میلیون دلاری دیجی کالاست. چرا که مقایسه کلی وضعیت کسب و کارهای اینترنتی ایران با بقیه کشورها رتبه پایین تری را نصیب ایران خواهد کرد. این نشان می دهد هنوز این صنعت در حال گذار از مرحله نوزادی به بلوغ قرار دارد.

حمایت از قهرمانان ملی

موفقیت، موفقیت به همراه می آورد. هیچ کس نمی تواند تاثیر چشمگیر خریداری شدن «مکتوب» توسط «یاهو» در سال ۲۰۰۹ و تحولی که پس از آن در فضای کسب و کار اینترنتی در کشورهای عربی ایجاد شده است را نادیده بگیرد. همه ما موظفیم از کارآفرینانی که در حال ایجاد این داستان های موفقیت هستند حمایت کنیم. بنیانگذاران این کسب و کارها از افتخار آفرینان فوتبال و والیبال کشور کمتر نیستند. این کارآفرینان باعث بهبود فضای کسب و کاری کشور، ایجاد رونق اقتصادی و رشد جایگاه ایران در کشورهای منطقه خواهند شد.

راه ناپیموده زیاد است و جاده ناهموار، ولی روزی که دیجی کالا وارد بورس اوراق بهادار بشود، نقطه عطف کسب و کارهای اینترنتی در ایران خواهد بود.